آیرونی در شعر معاصر فارسی

چکیده در زبان فارسی از واژه های طعنه، طنز، کتمان حقیقت، ریشخند، طنز، هزل، تجاهل العارف، زشت زیبا، استدراک، مدح شبیه به ذم، تهکم و تحویل به عنوان معادل آیرونی استفاده می شود. در این پژوهش آیرونی در شعر 9 شاعر برگزیده معاصرفارسی بررسی شده است(محمد تقی بهار،میرزاده عشقی،فرخی یزدی،نیما یوشیچ، مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو،هوشنگ ابتهاج، یدالله رویایی و محمد رضا شفیعی کدکنی).از میان انواع آیرونی، آیرونی واژگانی در دوره مشروطه و آیرونی موقعیت در میان شاعران نیمایی از اقبال بیشتری برخوردار است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که موضوع اشعار آیرونیک، بیشتر احساسات درونی و مسایل اجتماعی است و موضوعات سیاسی، دینی و اخلاقی در مرتبه بعدی قرار دارند. از شاعران دوره مشروطه بهار تنها در دو موضوع سیاسی و اجتماعی آیرونی کلامی به کار برده است.حال آنکه فرخی یزدی و میرزاده عشقی آیرونی کلامی را درموضوع احساسات درونی هم به کار برده اند. شاعران نیمایی، به جز اخوان که آیرونی کلامی را در تمام موضوعات مشخص شده به کار برده است، تنها در دو موضوع احساسات درونی و اجتماعی از آیرونی کلامی بهره گرفته اند. شاعران دو دوره آیرونی سقراطی را بیشتر در موضوع احساسات درونی به کار برده اند. شاعران دوره مشروطه از آیرونی موقعیت دردو موضوع سیاسی و اجتماعی بهره گرفته اند. از میان شاعران نیمایی اخوان ثالث از آیرونی موقعیت در بیان موضوعات اجتماعی بهره گرفته است و شاعران دیگر، آیرونی موقعیت را بیشتر در اشعاری با موضوعات احساسات درونی به کار برده اند. آیرونی نمایشی در شعرهای مورد بررسی، بیشتر به مسأله سرنوشت و بازی های آن می پردازد.تناقض، پرکاربردترین شیوه در آیرونی کلامی است، به جز ملک الشعراء بهار که از قسم خلاف عقیده گوینده بیش از تناقض استفاده کرده است، بقیه شاعران به قسم تناقض توجه بیشتری داشته اند. پرکاربردترین شیوه آیرونی سقراطی، استدلال است. همه شاعران مورد بررسی از استدلال بیش از سایر شیوه های آیرونی سقراطی بهره گرفته اند.شاعران مشروطه و اخوان ثالث و یدالله رویایی از میان شاعران نیمایی، غافلگیری را بیش از سایر شیوه های آیرونی موقعیت به کار برده اند. در بقیه اشعار شاعران نیمایی، شیوه تناقض در آیرونی موقعیت کاربرد بیشتری دارد. آیرونی نمایشی از اقبال چندانی در میان شاعران مشروطه برخوردار نبوده است، عشقی و شاعران نیمایی از قسم غافلگیری این نوع آیرونی بهره بیشتری گرفته اند. واژگان کلیدی: آیرونی،ادبیات معاصر فارسی،شعر نو، بلاغت فارسی